Czy zdarzyło Ci się kiedyś czuć się tak wyczerpanym, że nawet najprostsze czynności, takie jak wstanie z łóżka czy umycie zębów, wydawały się być ogromnym wyzwaniem? Jeśli tak, być może zetknąłeś się z koncepcją “teorii łyżek”. To prosta, ale bardzo wymowna metafora, która pomaga zrozumieć, jak osoby zmagające się z różnymi problemami zdrowotnymi, w tym psychicznymi, doświadczają ograniczeń energii.
Wyobraź sobie, że każdego dnia masz do dyspozycji określoną liczbę łyżek energii. Każda czynność, nawet najdrobniejsza, kosztuje Cię pewną ilość tych “łyżek”. Osoby zdrowe zazwyczaj dysponują nieograniczoną ilością energii, podczas gdy osoby z chorobami przewlekłymi, w tym psychicznymi, muszą starannie zarządzać swoim ograniczonym zasobem.
Teoria łyżek jest popularna wśród osób zmagających się z różnymi schorzeniami, takimi jak choroby autoimmunologiczne, przewlekły ból, zaburzenia psychiczne czy neuroróżnorodność. Pozwala ona lepiej zrozumieć, dlaczego codzienne czynności mogą być dla nich wyczerpujące i wymagają świadomego planowania oraz ustalanie priorytetów. Dzięki tej metaforze osoby zdrowe mogą lepiej zrozumieć, z jakimi ograniczeniami borykają się ich bliscy czy znajomi cierpiący na przewlekłe schorzenia.
W praktyce oznacza to, że osoby z ograniczoną liczbą “łyżek” muszą podejmować decyzje dotyczące tego, na co przeznaczyć swoją energię danego dnia. Na przykład, jeśli poranna rutyna (wstanie z łóżka, ubranie się, umycie, śniadanie) zużywa znaczną część dostępnych “łyżek”, może zabraknąć im siły na inne aktywności, takie jak spotkania towarzyskie, praca zawodowa czy nawet przygotowanie posiłku.
Takie podejście pomaga nie tylko w uzyskaniu większego zrozumienia ze strony otoczenia, ale też może pomóc osobom chorym w lepszym zarządzaniu własną energią i planowaniu codziennych zadań. Świadomość ograniczonej liczby “łyżek” pozwala na akceptację swoich ograniczeń i unikanie poczucia winy, gdy nie jest się w stanie sprostać wszystkim oczekiwaniom.
Potrzebujesz wsparcia? Szukasz pomocy? Masz pytania?
Teoria łyżek a zdrowie psychiczne
Teoria łyżek ma też zastosowanie w kontekście zdrowia psychicznego. Osoby zmagające się z depresją, lękiem, zaburzeniami odżywiania, ADHD, autyzmem czy zespołem Aspergera często doświadczają chronicznego zmęczenia i braku energii. To sprawia, że nawet proste czynności, takie jak umycie się, ubranie czy wyjście z domu, mogą być dla nich ogromnym wyzwaniem.
Przykłady zastosowania teorii łyżek w życiu codziennym osób z problemami zdrowia psychicznego:
- Depresja: Dla osoby z depresją wstanie z łóżka może kosztować kilka “łyżek” energii. Warto wtedy przygotować sobie ubranie dzień wcześniej, ustawić budzik z ulubioną muzyką i nagrodzić się drobną przyjemnością po wstaniu.
- Lęki: Wyjście z domu może być bardzo stresujące i kosztować wiele “łyżek” energii. Można wtedy zacząć od krótkich spacerów po okolicy, stopniowo wydłużając czas spędzony poza domem.
- ADHD: Osoby z ADHD mogą mieć trudności z koncentracją i skupieniem uwagi. Warto wtedy unikać rozpraszaczy, dzielić zadania na mniejsze części i robić krótkie przerwy.
- Autyzm/ Zespół Aspergera: Osoby z autyzmem/zespołem Aspergera mogą być bardzo wrażliwe na bodźce sensoryczne. Warto wtedy unikać zatłoczonych miejsc, nosić słuchawki wygłuszające i spędzać czas w cichym pokoju.
Świadomość ograniczonej liczby “łyżek” może pomóc osobom z problemami zdrowia psychicznego w lepszym zrozumieniu własnych potrzeb i możliwości, a także w komunikacji z innymi na temat swoich ograniczeń. Dzięki temu łatwiej jest prosić o pomoc i zaakceptować swoje ograniczenia.
Poniżej znajduje się kilka wskazówek, jak radzić sobie z ograniczeniami energii:
- Akceptacja i zrozumienie: Zaakceptuj swój stan i zrozum, że nie zawsze będziesz w stanie zrobić wszystko, co byś chciał. Bądź dla siebie wyrozumiały i nie obwiniaj się za brak energii.
- Planowanie i priorytetyzacja: Zaplanuj swoje zadania i ustal priorytety. Skup się na tym, co jest dla Ciebie najważniejsze. Podziel większe zadania na mniejsze części.
- Regularne przerwy: Rób regularne przerwy w ciągu dnia, nawet jeśli czujesz się dobrze. Przerwy pozwalają naładować baterie i uniknąć przeciążenia.
- Sen i odżywianie: Dbaj o odpowiednią ilość snu i zdrowe odżywianie. Unikaj kofeiny i alkoholu.
- Aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna może pomóc zwiększyć poziom energii i poprawić nastrój.
- Wsparcie społeczne: Nie bój się prosić o pomoc i rozmawiać z bliskimi o swoich problemach.
Pamiętaj, że te wskazówki są ogólne i mogą nie być odpowiednie dla każdego. Ważne jest, aby znaleźć takie rozwiązania, które działają najlepiej dla Ciebie. Jeśli masz problemy z radzeniem sobie z ograniczeniami energii, skonsultuj się z lekarzem lub psychologiem.
Źródło: https://www.verywellmind.com/how-spoon-theory-can-make-sense-of-chronic-illness-8697704 – Amy Marschall, PsyD. Portal Verywellmind.