Współcześnie coraz większą wagę przykłada się do poprawnej diagnozy zaburzeń neurorozwojowych, takich jak autyzm i ADHD. Precyzyjna diagnoza jest kluczowa, aby właściwie zrozumieć indywidualne potrzeby danej osoby, dostosować metody wsparcia oraz uniknąć błędnych interpretacji zachowań, które mogą prowadzić do nieadekwatnych strategii terapeutycznych. Zarówno autyzm, jak i ADHD mają swoje charakterystyczne objawy, które mimo różnic, w pewnych aspektach się pokrywają. Poznanie tych cech pozwala lepiej rozróżnić te zaburzenia i zrozumieć ich specyfikę.
Objawy charakterystyczne dla autyzmu
- Opóźnienie w mówieniu, nietypowe wzorce mowy lub brak języka mówionego – u osób z autyzmem rozwój mowy bywa znacznie opóźniony lub wręcz niewystępujący. Gdy pojawia się język, może charakteryzować się nietypową intonacją lub wybiórczym używaniem słów.
- Trudności w komunikacji społecznej i interakcjach społecznych – osoby z autyzmem mogą mieć problem z nawiązywaniem relacji, zrozumieniem subtelnych norm społecznych i czytaniem mowy ciała.
- Powtarzające się zachowania – często spotykane są zachowania takie jak kołysanie się, chodzenie w kółko czy trzepotanie rękami, które mają funkcję uspokajającą.
- Wyzwania sensoryczne – reakcje na światło, dźwięk, zapach czy dotyk mogą być wyjątkowo intensywne lub przeciwnie – bardzo osłabione.
- Niefunkcjonalne zainteresowania – są to bardzo specyficzne pasje, często bez praktycznego zastosowania, np. dokładny rozkład jazdy autobusów lub szczegółowa znajomość specyfikacji technicznych pojazdów.
- Potrzeba stałości i niechęć do zmian – zmiany w otoczeniu czy w codziennej rutynie bywają źródłem dużego stresu.
- Uspokajanie się poprzez rutyny i powtarzające się zachowania – ustalone schematy i rytuały są istotnym elementem codzienności, a ich naruszenie może wywoływać silne napięcie.
- Ścisłe przestrzeganie rutyny i trudności w przełączaniu się między zadaniami – osoby z autyzmem mogą mieć problem z elastycznym dostosowaniem się do zmian planów.
Objawy charakterystyczne dla ADHD
- Trudności ze skupieniem i koncentracją – problemy z utrzymaniem uwagi, szczególnie przy zadaniach wymagających dłuższego skupienia.
- Impulsywność – działania podejmowane bez zastanowienia się nad konsekwencjami lub przerywanie innym podczas rozmowy.
- Nadpobudliwość – nadmiar energii, ruchliwość i częste mówienie; może to być widoczne zwłaszcza w sytuacjach wymagających ciszy i spokoju.
- Pragnienie nowości i nowych wrażeń – osoby z ADHD mają dużą potrzebę stymulacji, a monotonia często bywa dla nich trudna do zniesienia.
- Łatwość w przełączaniu się między zadaniami – choć osoby z ADHD mogą mieć problem z dokończeniem jednego zadania, chętnie rozpoczynają kolejne, gdy tylko pojawia się nowe wyzwanie.
Wspólne cechy autyzmu i ADHD
Mimo różnych objawów, oba zaburzenia mają też kilka wspólnych obszarów:
- Poczucie odmienności – zarówno osoby z autyzmem, jak i ADHD często czują się inne lub nierozumiane przez otoczenie.
- Problemy z kontaktem wzrokowym – trudności w nawiązaniu kontaktu wzrokowego są częste w obu przypadkach.
- Stereotypie – powtarzające się, pozornie bezcelowe ruchy lub rytuały (np. machanie rękami) to zachowania charakterystyczne dla autyzmu, ale występują także u niektórych osób z ADHD.
- Zaburzenia integracji sensorycznej – trudność w przetwarzaniu bodźców zewnętrznych, takich jak hałas, intensywne światło, może pojawić się zarówno w autyzmie, jak i ADHD.
- Potrzeba stymulacji – zarówno osoby z autyzmem, jak i ADHD poszukują bodźców, które pomagają im w regulacji emocji lub rozładowaniu napięcia.
- Problemy z komunikacją – trudności w porozumiewaniu się, często wynikające z braku zrozumienia subtelnych sygnałów społecznych.
- Specjalne zainteresowania i pasje – osoby z ADHD i autyzmem często rozwijają głębokie, specyficzne zainteresowania, które mogą nie mieć praktycznego zastosowania, ale przynoszą im satysfakcję.
- Podwyższone ryzyko innych problemów zdrowotnych – osoby z ADHD i autyzmem częściej doświadczają stanów lękowych, depresji oraz nadużywania substancji, a także zaburzeń odżywiania.
Dzięki rzetelnemu zdiagnozowaniu i lepszemu zrozumieniu zaburzeń, możemy skuteczniej wspierać osoby z autyzmem i ADHD, dostosowując środowisko i codzienne wyzwania do ich potrzeb i możliwości.